_ چرا خداوند جهان را آفرید؟
_خب،برای اینکه بندگیش رو بکنیم.
_چرا؟مگه خدا به بندگی ما نیاز داره؟اصلا وقتی ما نباشیم دیگه چه نیازی به بندگی داریم؟
.
.
.
این گفتگویی آشنا برای ماست.در پاسخ به سوال هدف از خلقت،معمولا اولین جوابی که مطرح می شود،جواب بالاست و معمولا هم ادامه گفتگو مانند بالاست.خب حق دارند قانع نشوند!
کلا ما این سوال رو نفهمیدیم و بالطبع نتونستیم جواب درست رو بدیم.
اما جواب واقعی چیه؟
در پاسخ ابتدا بیایید اقسام هدف رو بررسی کنیم.
یک مثال می زنم.فرض کنید من یک رباتی را می سازم که خودکار اگر خانه کثیف باشد گردگیری کند،یا خودش تشخیص دهد که در آشپرخانه ظرف نشسته وجود دارد و خودش ظروف نشسته را می شوید.
هدف از این دستگاه می تواند این باشد که،کسانی که ناتوانی جسمی دارند،دیگر برای نظافت منزل به زحمت نیافتند یا به کمک کسی نیاز نداشته باشند.
ولی من(به عنوان خالق این ربات) ممکن است اهداف دیگری برای خود داشته باشم.اهدافی مانند رسیدن به ثروت،شهرت،کسب افتخار ثبت اختراع،استفاده از مزایای مخترعین،کمک به پیشرفت کشور و ...
مورد اول هدف فعلی و مورد دوم هدف فاعلی نامیده می شود.
به عبارتی هدف فعلی به هدفی گفته می شود که از فعل انتظار می رود انجام دهد و هدف فاعلی به هدفی گفته می شود که فاعل برای آن دست به انجام فعل زده است.
اما برگردیم سر بحث اصلی.معمولا سوالی که پیش می آید هدف فاعلی خداوند از خلقت است ولی پاسخ هایی که داده می شود هدف های فعلی است.هدف هایی مثل عبادت خدا،به کمال رسیدن و ... همه هدف های فعلی خداوند است.یعنی اهدافی است که برای ما تعریف شده و از ما انتظار می رود که به آنها برسیم.
ولی خب،هدف فاعلی خدا از خلقت چیست؟
در افعال انسانی،هدف ها اینگونه تعریف می شود:
فاعل+نیاز ----> فعل ----> اثر و غایت ----> بر طرف شدن نیاز
ولی از آنجایی که خداوند محتاج نیست،هدف ها به گونه ای دیگر چیده می شوند.هدف داری در افعال الهی این گونه است:
فاعل+محبت ----> فعل ----> اثر و غایت و مخلوق
پس می توان علت فاعلی خلقت را اینگونه تعریف کرد:
- خداوند کمال محض و غنی است.
- به کمالات و غنای ذاتی خودآگاه است.
- در اثر علم به کمالات ذاتش،نسبت به ذات خود مبتهج و مُحب است.(بر اساس نظر افلاطون خداوند عشق دهنده است نه عشق گیرنده)
- محبت و عشق او به یک شیء به آنچه به او ربط و نسبت دارد سرایت می یابد.
- پس چون نسبت به مخلوقات خود نیز عشق می ورزد،آنها را خلق کرد.
اینجاست که آیات ابتدایی سوره الرحمن معنای زیبایی پیدا می کند:
الرَّحْمَنُ (1) عَلَّمَ الْقُرْآنَ (2) خَلَقَ الْإِنسَانَ (3)
(خدای)رحمان/قرآن را یا داد/ انسان را خلق کرد.
یعنی خلقت و تعلیم را با نام رحمن آغاز کرد.شروع آفرینش با رحمت و محبت بود.
از علامه طباطبایی(ره)پرسیدند:رابطه مخلوقات با خداوند چیست؟
ایشان تأملی کردند و فرمودند:هر چه فکر می کنم از این شعر حافظ،پاسخی بهتر پیدا نمی کنم؛
سایه ی معشوق اگر افتاد بر عاشق چه شد
ما به او محتاج بودیم او به ما مشتاق بود
ما چقدر دوستش داریم؟
.
.
.
راستی!حواسمون باشه مُحِب مطیع محبوب است.
توضیح عکس:دانشمندان بر اساس شواهد به دست آمده پیشبینی می کنند که کائنات این شکلی باشد.
خردمندی